Azərbaycan-Özbəkistan ədəbi-mədəni əlaqələri: dünən, bugün, sabah…
Azərbaycan-Özbəkistan ədəbi-mədəni əlaqələri zəngin ənənələrə, gözəl bugünə və ümidverici sabaha malikdir. Əlbəttə, biz qardaş xalqlarıq, deməli, ədəbiyyatımız-mədəniyyətimiz də qardaşdır, ortaq dəyərlərimiz, ortaq abidələrimiz vardır. Türküstan-Qafqaz-Anadolu axınları tariximizdə özünəməxsus yerə sahibdir. Biz burada Qafqaz yerinə Azərbaycan desək, yanlış olmaz; çün zaman-zaman Xəzərin dörd səmtində türklərin söz yiyəsi olduğu dönəmlərdə, dənizin günbatar, habelə güney səmtlərində əsasən Azərbaycan dövlətləri hökm edib. Belə olunca, Türküstan-Anadolu, ümumən Gündoğar-Günbatar axınlarında Azərbaycan qatı, Azərbaycan qatqısı olmazsa olmazdı.
Nə Özbəkistan, nə də Azərbaycan bu axımlarda yalnız güzargah deyildi, yaradıcı münasibəti, tarixi töhfələri ilə iştirak edir, bir çox hallarda mədəni proseslərə qaynaq, ocaq – başlanğıc olurdu.
Doğrudur, indiki Azərbaycan və Özbəkistan əraziləri qədimlərdə başqa adlarla tanınır, bilinirdi lakin xalq, mədəni irs, mədəniyyət iqlimi əsasən eyniydi. Bax, o dönəmlərdə qardaş xalqlar bir daha qaynayıb-qarışıb, hərbi axınlar, fəthlər kainatın ruhuyla mədəniyyət axınlarına dönüşüb… Və zaman-zaman axınların geriyədönüş məqamları da olub; bu məqamlarda Təbrizli, ümumən Azərbaycanlı yaradıcı insanlar, memarlar, nəqqaşlar, xalçaçılar və b. Türküstana getmiş olmalı ki, Səmərqənddə, Buxarada onların adı, sənəti bu gün də məhəbbətlə vurğulanmaqdadır…
Tarixə sayğılarımızı söylərkən ən çox bu günə – müstəqillik dönəmi bağlarımıza diqqət, vurğu etməyi daha doğru sayırıq. Çünki tarix istinad yeri ola bilər amma tarixdə xumarlanmaq yox, ondan güc almalıyıq və güc aldığımızı bugünkü sənət hadisələri ilə sübut etməliyik.
Nizami-Nəvai-Füzuli… sənət keçidləri, təsirləri akademik araşdırmalara mövzu olub, olacaq da; bəs bu gün nə kimi keçidlər, təsirlənmələr mövcuddur, gələcəyə nələrlə, kimlərlə və necə gedirik? – Bax, bu sual bizi səfərbər etməli, daha sistemli çalışmalara sövq etməlidir.
Çox şadıq ki, Daşkənddəki Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi bilavasitə, eləcə də, hər iki ölkənin Mədəniyyət nazirlikləri, parlamentlərimizin mədəniyyət komitələri, ictimai birliklərimiz, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi, “Kitab dünyası” qəzeti, Yazıçılar birliklərimiz, digər bir sıra qurum-quruluşlarımız, bir çox aydınlarımız… xeyli iş görüb, görür və onlar daha yeni çalışmalar əzmindədir.
Qardaş Özbəkistan Prezidentinin Sərəncamı əsasında 100 cildlik “Türk xalqları ədəbiyyatı” antologiyasının nəşri, o nəşrdə Azərbaycan klassiklərinə, çağdaşlarına geniş yer ayrılması minnətdarlıqla vurğulamaq istədiyim hadisələrdəndir.
Qardaş ölkənin Azərbaycanın Ermənistan işğalından azad edilmiş Füzuli şəhərində Mirzə Uluqbəy adına məktəb tikməsi də yalnız təhsil hadisəsi olmaqla qalmayıb, sözün böyük mənasında, xeyirxahllq, qardaşlıq mədəniyyətinin təntənəsidir.
Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin keçmiş sədri, rəhmətlik Qənirə xanım Paşayevanın unikal “Addım-addım Özbəkistan” kitabını da bir vəfa borcu olaraq bu yazıda xatırlamalıyam. Qənirə xanımın ümumən Azərbaycan-Özbəkistan ədəbi-mədəni əlaqələri sahəsindəki xidmətləri unudulmazdır. Ruhu şad olsun!
Bizlər əlaqələrimizi əməkdaşlığa çevrildikcə, dərinləşdirdikcə və yeni üfüqlər qazandıqca, gələcək nəsillərə örnək yollar açılır, əcdadımızın da ruhu şad olur.
Mən Azərbaycanda Özbəkistan Ədəbiyyat-Mədəniyyət Günləri keçirilməsini yuxarıda qeyd etdiklərimiz fonunda ciddi, sanballı hadisə sayıram.
Özbəkistanda (Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin yaxından iştirakı, dəstəyi ilə) Azərbaycan Ədəbiyyat-Mədəniyyət Günləri bir neçə dəfə keçirilib və çox şadıq ki, artıq qarşılıqlı olaraq belə günlərin, həftələrin keçirilməsi intensivləşir.
Sovet dönəmində Azərbaycanda Özbəkistan, Özbəkistanda Azərbaycan Mədəniyyət
dekadaları böyük anşlaqla keçərdi – biz sovetlərin həsrətini çəkmirik lakin müstəqillik dönəmində daha yaxşı tədbirlər təşkil etməyin zəruriliyini də vurğulayırıq.
İnanıram ki, yeni təqvim ilinin ilk ayında keçirilən Özbəkistan Ədəbiyyatı-Mədəniyyəti Günləri unudulmaz olacaq və bütün ilə sirayət edəcəkdir.
Əziz özbək qardaş-bacılarımız,
hörmətli ictimai və sənət xadimləri, mədəniyyət işçiləri, Azərbaycana xoş gəlib-səfa gətirmisiniz!
Hər birinizə yeni sənət uğurları diləyirəm!
İnanıram ki, sizin gəlişiniz, çıxışlarınız yeni əməkdaşlıqlara vəsilə olacaqdlr.
Uğurlar!
Dərin hörmətlə,
Dr. Fazil MUSTAFA
Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin Mədəniyyət Komitəsinin sədri
